Poliksitik over sendromu (PCOS,PKOS) nedir?, Polikistik over nedir?, Polikistik over sendromu nasıl anlaşılır? Polikistik over sendromu belirtileri nelerdir?, Polikistik over neden olur? Polikistik over sendromunun tedavisi nedir? gibi sorular kadınların polikistik over sendromu ile ilgili en sık sordukları soruların başında gelmektedir. 

Polikistik over sendromu (PCOS) üreme çağındaki kadınlarda sık görülen, adet düzensizlikleri, tüylenme artışı, sivilcelenme ve kısırlık problemlerine neden olabilen, temelinde yumurtlama bozuklukları ile karakterize bir sendromdur. Polikistik over sendromunun neden olduğu problemler kadınların hayat kalitesini ciddi şekilde etkilemektedir. Bununla birlikte polikistik over sendromu olan kadınlarda diyabet ve kalp-damar hastalıkları gibi sistemik hastalıkların ortaya çıkma riski artmıştır. 

Polikistik Over Sendromu (PCOS,PKOS) Nedir?

Polikistik over sendromu; üreme çağındaki kadınlarda en sık görülen endokrin bozukluk olup, yaklaşık olarak üreme çağındaki her 8-10 kadından birinde görülmektedir. 

Polikistik over sendromu; ultrasonda yumurtalıklarda çok sayıda küçük kistlerin görüldüğü, adet düzensizliği, adet gecikmesi, kan testlerinde artmış androjen hormon düzeyleri, tüylenme artışı, sivilcelenme, saç dökülmesi gibi şikayetlerle karakterize bir hastalıktır.

PKOS’u olan kadınlardaki adet düzensizliğinin ve hamile kalamamanın sebebi yumurtlama bozukluğudur. Yumurtalar düzenli ve düzgün bir şekilde büyüyemez, ideal boyutlara ulaşamadığı için çatlayamazlar, buna bağlı olarak polikistik over sendromu olan kadınlarda adet düzensizlikleri, kısırlık, hamile kalamama gibi problemler ortaya çıkmaktadır.

Polikistik over hormon değerleri arasında en çok dikkat çeken durum androjen hormon düzeyindeki değişikliklerdir. Polikistik over sendromlu kadınlarda kanda androjen hormonlarının düzeyi ciddi şekilde artmaktadır. Androjen hormonlarının kan değerlerinin artmasına bağlı olarak; vücutta aşırı kıllanma, sivilcelenme, ciltte lekelenmeler, erkek tipi saç dökülmesi görülmektedir. 

Polikistik Over Nedir?

Öncelikle polikistik over ne demek? bunu detaylı olarak anlatmak gerekiyor. Polikistik over; ultrason değerlendirmesinde yumurtalıklarda çok fazla sayıda küçük yumurtacıkların (foliküller) görülmesi olarak tanımlanmaktadır. Sıklıkla “polikistik over” tanımı “polikistik over sendromu” yerine kullanılmaktadır; ancak bu iki durum “polikistik over” ve “polikistik over sendromu” aynı şey değildir. 

Polikistik over sendromu olan bir kadının ultrason değerlendirilmesinde “polikistik over” görüntüsü vardır; ancak tam tersine ultrasonda “polikistik over” görüntüsü olan her kadında “polikistik over sendromu” yoktur; çünkü polikistik over sendromu tanısı için tüylenme artışı, adet düzensizlikleri, adet gecikmesi gibi şikayetlerin de bulunması gerekiyor. 

Ultrasonda sadece polikistik overi olan, adet düzensizliği ve/veya tüylenme artışı olmayan çok sayıda kadın vardır. Bu nedenle bu kadınlara polikistik over sendromu tanısı koyamayız, bir başka deyişle bu kadınlarda polikistik over sendromu yoktur. bu iki durumu birbiriyle karıştırmamak gerekiyor; çünkü tedavileri ve takipleri birbirinden tamamen farklıdır.

Polikistik Over Sendromu Belirtileri Nelerdir? Polikistik Over Belirtileri Nelerdir?

Polikistik over sendromunda androjen hormonlarında ki artış, insülin direnci, yumurtlama düzeninde ki bozukluklara bağlı olarak farklı belirtiler görülmektir. PCOS belirtileri;

• adet düzensizliği, adet gecikmesi
• tüylenme artışı
• hamile kalamama
• yüz bölgesinde sivilcelenme artışı
• saç dökülmesi
• ense, koltuk altı, bel ve kasık bölgelerinde ciltteki kahverengi lekelenmeler
• kilo artışı, özellikle bel bölgesinde yağlanma artışı

Adet düzensizliği ve tüylenme artışı en sık görülen, başlıca polikistik over belirtisidir.

Polikistik overde adet gecikmesi, adet düzensizliği, hamile kalamama problemlerinin altında yatan neden yumurtaların düzgün büyüyememesi ve çatlayamamasıdır. 

Polikistik Over Nasıl Anlaşılır?

Polikistik over sendromu olan kadınlarda androjen hormonlarında ki artışa bağlı olarak vücutta kıllanma artışı, yüz bölgesinde sivilcelenme, saç dökülmesi, özellikle ense, koltuk altı, bel ve kasık bölgelerinde ciltteki kahverengi lekelenmelere neden olur. 

Polikistik over saç dökülmesi, androjen hormon düzeylerindeki artıştan kaynaklandığı için erkek tipi saç dökülmesine benzemektedir. Polikistik over kıllanma artışı veya poliksitik over tüylenme artışı özellikle yüz bölgesinde, sırt bölgesinde, uyluklarda ve göbek üstündeki bölgede görülmektedir.   

PKOS’lu kadınların yaklaşık olarak yarısından fazlasında insülin direnci görülebilmektedir. Özellikle obez, polikistik over sendromu yaşayan kadınlarda insülin direnci daha sık görülmektedir. İnsülin direnci olan kadınlarda ilerleyen yıllarda diyabet ve metabolik problemlerin görülme riski artmaktadır ve ciddi sağlık problemlerine neden olabilmektedir.

​​Polikistik Over Ağrı Yapar mı?

Polikistik over tanımı, ultrasonda yumurtalıklarda görülen çok sayıda küçük yumurtacıkları (folikülleri) tanımlamak için kullanılmaktadır. Bu ultrason bulgusu (polikistik over bulgusu) yumurtalık kisti değildir.  Polikistik over durumu ağrı yapmaz, ağrı şikayetine kesinlikle neden olmaz.

Polikistik Over Sendromu Kısırlık Yapar mı?

Kadınların normal yollarla hamile kalabilmesi için mutlaka yumurtalarının düzgün büyüyüp çatlaması gerekiyor, çünkü çatlayan yumurta tüpe geçer ve burada spermle döllendiğinde gebelik oluşur. 

Polikistik over sendromunda yumurtalar düzgün büyüyüp çatlamadığı için kadınların hamile kalmasına engel olabilmektedir veya hamile kalma şanslarını azaltarak kısırlığa neden olabilmektedir. Özellikle adet düzensizliği olan polikistik over sendromlu kadınlarda yumurtaların düzgün büyüyüp çatlamama ihtimali çok daha yüksektir.

Polikistik over sendromu yaşayan kadınların normal yollardan hamilelik şansları daha az olsa da normal yollardan gebe kalamayacakları bilgisi doğru değildir. 1 yıllık düzenli korunmasız ilişki sonrasında hamilelik oluşmazsa bir kadın doğum doktoruna başvurmaları gerekmektedir.

Polikistik Over Sendromu Hamile Kalma Yöntemleri ve Tedavileri Nelerdir?

Polikistik over sendromu yaşayan kadınların hamile kalabilmeleri için farklı tedavi yöntemleri bulunmaktadır. Bu tedavilerdeki amaç; yumurtaların düzenli büyüyüp çatlamasını sağlamaktadır. Polikistik over hamile kalma yöntemleri; davranışsal tedaviler ve ilaç tedavilerini içermektedir.  

1) Kilo Verme

Bu noktada ilk olarak polikistik over sendromu olan kadınlara kilo vermeleri önerilmelidir. Özellikle kilo artışı mevcut olan kadınlarda, diyet ve egzersizle kilo vermeleri adet düzensizliklerinin azalmasını ve yumurtalarının düzgün büyüyüp çatlamasını sağlayacaktır, buna bağlı olarak hamilelik şansı artacaktır. 

2) PKOS’u Olan Kadınlarda Yumurta Büyütme ve Çatlatma Tedavisi

Polikistik over sendromu yaşayan kadınlarda yumurtaların büyütülüp çatlatılması, hamile kalmaları için en sık tedavi yöntemlerinden biridir. 

Adetin 2. veya 3. gününde ağızdan kullanılan ilaçlara başlanır ve belirli bir süre bu ilaçlar kullanılır, sonrasına cinsel ilişki önerilir. 

İğne tedavisinde ise karın bölgesinden uygulanan iğneler adetin ilk günlerinde başlanır, yumurtalar ultrason muayenesi ile takip edilir ve yumurtalar ideal büyüklüğe ulaştığında çatlatılır ve sonrasında ki günler cinsel ilişki önerilir. 

3) PKOS’u Olan Kadınlarda Aşılama Tedavisi 

Polikistik over sendromu olan kadınlarda hamilelik tedavisinde kullanılan yöntemlerden biri aşılama tedavisidir. Aşılama tedavisinde de temel amaç yumurtaları büyütüp çatlatmak ve eş zamanlı olarak hazırlanmış spermin bir kateter yardımıyla rahim içine enjekte edilmesidir. Aşılama tedavisinde sadece 1 yumurtanın büyütülüp çatlatılması amaçlanmaktadır. 

Polikistik over sendromu yaşayan kadınlarda aşılama tedavisiyle hamilelik şansı yaklaşık olarak %10-15 arasında değişmektedir.

4)PKOS’u Olan Kadınlarda Tüp Bebek Tedavisi

Tüp bebek tedavisi; polikistik over sendromu olan kadınlarda gebelik tedavisinde uygulanan en yüksek hamilelik şansı sağlayan tedavidir. Tüp bebek tedavisinde amaç olabildiğince yüksek sayıda yumurta toplayıp çok sayıda embriyo elde etmektir. Polikistik over sendromu olan kadınlarda tüp bebek tedavisinde yumurta büyütme ilaçları kullanılarak çok sayıda yumurta elde edilebilmektedir. Bu yumurtalar laboratuvar ortamında spermle döllenerek embriyolar oluşturulur. En iyi kalitedeki embriyo transfer edilerek, yüksek hamilelik başarı sağlanmış olur. Polikistik over sendromlu kadınlarda tüp bebek tedavisiyle hamilelik şansı yaklaşık olarak %60-65’tir. 

Polikistik Over Neden Olur?

Polikistik over sendromu neden olur sorusunun tek bir cevabı yoktur, bir çok olası sebep bildirilmiştir. Androjen düzeylerinin artması, insülin direnci, yumurtalarda ki bazı hücresel problemler polikistik over sendromunun ortaya çıkmasının nedenlerinin başında gelmektedir.  

Ultrasonda görülen polikistik overlerin nedeni ise düzgün büyüyüp çatlamayan yumurtacıkların yumurtada birikmesidir, buna bağlı olarak ultrasonda yumurtalıklarda çok sayıda yumurtacık görülmektedir. 

Polikistik Over Muayenesi Nasıl Yapılır?

Polikistik overe muayenesi normal jinekolojik muayeneden farklı değildir. Adet düzensizliği ve vücutta kıllanma artışı olan kadınlarda; polikistik over sendromu ile ilişkili vücut bölgelerinde tüylenme artışının derecesi değerlendirilir, ultrasonda rahim ve yumurtalıklar değerlendirilir. Ultrasonda yumurtalıklarda polikistik over görüntüsünün olup olmadığı bakılır. Bunun dışında; polikistik over testleri istenir.  Polikistik over sendromu için istenen testler;

• androjen hormonları
• açlık kan şekeri
• açlık insülin hormonu
• 75 gr şeker yükleme testi

Polikistik over kan testi sonuçlarından androjen hormon düzeyleri ve kan şekeri düzeylerine göre tedavi süreci planlanmalıdır. 

Kan şekeri düzeyinde anormallik saptanması durumunda endokrinoloji tarafından değerlendirme gerekmektedir.    

Polikistik Over Ultrasonda Belli Olur mu?

Polikistik over sendromunda tanı kriterlerinden biri ultrasonda yumurtalıkta çok sayıda ufak kistin görülmesidir. Bu kistler bildiğimiz yumurtalık kistleri değildir, düzgün büyüyüp çatlamayan foliküller (yumurtacık) olarak düşünebiliriz. Ultrasonda görülen bu görüntüye polikistik over denmektedir. Sonuç olarak; polikistik overler ultrasonda belli olmaktadır. 

Polikistik Over Sendromu Nasıl Geçer?

Polikistik over sendromu hayat boyu devam etmektedir, geçmemektedir. Polikistik over sendromunun neden olduğu problemleri tedavi edebiliyoruz ancak polikistik over sendromunu tamamen tedavi edip ortadan kaldırmıyoruz. Bu nedenle polikistik over sendromunun belirtileri ve yol açtığı problemler kadın yaşı ilerledikçe azalmaktadır, menopozla birlikte bu şikayetlerin çoğu ortadan kalkmaktadır. Sonuç olarak polikistik over geçer mi ? sorusunun cevabını bu şekilde anlatmak daha doğru olacaktır.

Polikistik Over Tedavisi (PCOS Tedavisi)

Polikistik over sendromunun tedavisi; adet düzensizliği, adet gecikmesi, vücutta tüylenme artışı, sivilcelenme ve hamile kalamama gibi polikistik over sendromunun sebep olduğu problemlere yönelik uygulanmaktadır. 

Adet düzensizliği ve adet gecikmesi için adet düzenleyici ilaçlar kullanılmaktadır, bu ilaçları uzun dönem kullanmak gerekebilmektedir. 

Vücutta kıllanma artışı ve sivilceler için özellikle androjen hormon düzeyini azaltan tedaviler tercih edilmektedir. Polikistik overde sivilce, polikistik overde tüylenme şikayeti doğum kontrol ilaçları en sık kullanılan hormon içerikli ilaçların başında gelmektedir.

Hamile kalmak isteyen polikistik over sendromu olan kadınlarda yumurta büyütme çatlatma, aşılama ve tüp bebek tedavileri uygulanmaktadır. 

Polikistik Over Tedavisinde Verilen İlaçlar

PCOS tedavisinde; adetlerin düzenlenmesi, tüylenme ve sivilce artışı şikayetleri için genellikle benzer ilaçlar verilmektedir. Polikistik over için kullanılan ilaçlar hem adetleri düzenler hem de tüylenme artışını, sivlcelenme şikayetlerini azaltmaktadır. 

Polikistik over sendromu tedavisi için ilaçların etkilerini görebilmek için 3-6 ay beklemek gerekebilmektedir, adetler düzene girmezse farklı hormon içerikli ilaçlarına geçilmektedir. Benzer şekilde vücutta kıllanma artışı olan polikistik over sendromlu kadınlarda 3-6 ay içinde tüylenme şikayetinde azalma görülmezse etki gücü daha yüksek ilaçlar tercih edilmektedir, diğer bir deyişle PKOS ilaç tedavisinde basamaklı tedavi uygulanmaktadır. 

Vücuttaki kıllanma artışı ve sivilceler azalmaya başladığında lazer epilasyon uygulanabilir, ilaç tedavisinin etkisi ortaya çıkmadan lazer epilasyon uygulanması faydalı olmayacağı için ilk aşamada önerilmemektedir. Polikistik overde ilaç kullananlar, bu ilaçları uzun dönem kullanmaları gerekebilmektedir. 

Polikistik Over Tedavisi Ne Kadar Sürer?

Polikistik over sendromu olan kadınlarda ilaç tedavisi şikayetler devam ettiği sürece uygulanmaktadır, tedavinin ne kadar süreceğini şikayetlerin varlığı belirlemektedir. Şikayetler düzeldikten sonra ilaç tedavinin kesilmesi ve şikayetlerin devam edip etmediği takip edilmelidir. 

Polikistik Over Ameliyatı

Polikistik over ameliyatı yumurtalıklardaki androjen hormon üretimini azaltmak amacıyla yumurtalıklara belirli sayıda delikler açılması işlemidir. Bu işlem laparoskopi (kapalı ameliyat) ameliyatı ile yapılabilmektedir. Ancak polikistik over ameliyatında çok dikkatli olunması gerekiyor, çünkü yumurtalıklar üzerine açılan delikler yumurtalık rezervine zarar verebilmektedir. 

Polikistik Over Beslenme

Polikistik over sendromu yaşayan kadınlarda kilo fazlalığı, PKOS’nun neden olduğu şikayetlerin ortaya çıkmasında, bu şikayetlerin şiddetinde ciddi şekilde rol oynamaktadır. Öncelikle kilo kontrolünün sağlanması, vücut kitle indeksinin normal aralığa düşürülmesi için diyet yapılması ve eş zamanlı olarak egzersiz önerilmektedir. 

Bunun dışında beslenme içeriğinde doğal, işlenmemiş besin türlerinin tercih edilmesi gerekmektedir. PKOS’unda beslenmede temel amaç;

• glisemik indeksi düşük
• anti-inflamatuvar etkili besinlerin tüketilmesi olmalıdır.

Yüksek lifli gıdalar, koyu yeşil yapraklı bitkilerden zengin beslenmek önerilmektedir. Besin türlerini biraz daha detaylandıracak olursak; 

• karnabahar, brokoli, 
• kuru fasulye, yeşil mercimek ve diğer baklagiller   
• antioksidan içeriği yüksek meyveler
• zeytinyağı
• avakado
• sert kabuklu yemişler; ceviz, badem, fındık, fıstık
• bitter çikolata
• zerdeçal, tarçın 

benzeri besinlerin dahil edildiği bir beslenme şekli önerilmektedir. Özellikle polikistik over ile hamile kalanlarda gebelik şekeri çıkma riski yüksek olduğu için, beslenme gebelik döneminde çok daha fazla önem kazanmaktadır.