Yumurtalık kistleri kadınların özellikle üreme çağında sıklıkla karşılaştıkları bir kadın hastalığıdır. Çoğunlukla yumurtalık kistleri; kendiliğinden kaybolan basit kistler olup sadece ultrason takibi yeterli olmaktadır. Ancak kompleks yapıdaki yumurtalık kistleri detaylı olarak değerlendirilmesi ve araştırılması gereken kistlerdir. Özellikle ileri yaşlarda veya menopoz döneminde saptanan yumurtalık kistleri kötü huylu olabileceği unutulmamalıdır.

İçindekiler

Kist Nedir? Yumurtalık Kisti (Over Kisti) Nedir?

Kist ne demek sorusunun en anlaşılabilir cevabı; yumurtalıkta bulunan ve içi sıvıyla dolu olan yapılardır. Yumurtalık kistlerinin içinde bazı durumlarda sıvı dışında başka yapılarda bulunabilmektedir. Örneğin; çikolata kistlerinin içinde koyu kahverengi yoğun bir sıvı bulunurken, dermoid kistlerin içinde yağ, kıl, kemik, diş hücreleri bulunabilmektedir.

Yumurtalık Kisti (Over Kisti) Neden Olur? Yumurtalık Kisti Çeşitleri Nelerdir?

Yumurtalık kistinin (over kisti) farklı çeşitleri olduğu için bu kistlerin her birinin oluşum mekanizması ve kistin nedenleri farklılık göstermektedir. En sık görülen over kistleri ve bu kistlerin neden olduğunu detaylı olarak bu yazıda bulabilirsiniz.

Köken aldığı hücrelere, oluşma şekline ve neden olduğu şikayetlere göre farklı yumurtalık kisti çeşitleri bulunmaktadır.

Yumurtalık kistleri temelde iki farklı gruba ayrılmaktadır.

İyi huylu yumurtalık kistleri
Kötü huylu yumurtalık kistleri

İyi huylu over kistleri; folikül kistleri, çikolata kisti, dermoid kist ve teka lutein kistleridir.

Kötü huylu over kistleri; yumurtada köken aldıkları hücrelere göre (epitelyal, seks kord stromal ve germ hücreli yumurtalık tümörleri) adlandırılmaktadırlar.

1) Folikül Kistleri

Yumurtalık kistleri çoğunlukla düzgün büyüyüp çatlayamayan ve içinde sıvı bulunan basit folikül kistleridir. Bu yumurtalık kistleri birkaç ay içinde kendiliğinden kaybolmaktadır ve adet düzensizlikleri dışında herhangi bir probleme neden olmamaktadır.

2) Hemorajik Kistler

Kadınlarda her ay düzenli olarak 1 tane yumurta büyümektedir ve belirli bir boyuta ulaştığında çatlamaktadır. Bu yumurtalar çatlarken burada bulunan kılcal damarlardan kanama gelişirse; kan, yumurta içinde birikir ve hemorajik kistlere neden olur. Ultrason değerlendirmesinde septalı kist görünümü vardır.

Hemorajik kistler kasık ağrısına neden olmaktadır. Bazen kanamaya neden olan damarlardan kaynaklanan kanama kendini sınırlamadığında karın içine doğru yoğun bir kanama gerçekleşmektedir, bu durumda yumurtalıktan kaynaklanan kanamayı durdurmak için acil ameliyat gerekebilmektedir.

3) Korpus Luteum Kisti

Korpus luteum kisti; yumurtalar çatladıktan sonra yumurtacık (oosit) yumurtadan tüpe doğru atıldıktan sonra kalan yapıya korpus luteum denilmektedir. Bu süreç içinde korpus luteumda kanama veya sıvı birikimi olursa ortaya çıkan kiste korpus luteum kisti denilmektedir.

4) Çikolata kistleri (Endometrioma)

Rahim iç zarındaki hücrelerin tüplerden geçip yumurtalıklar üzerine dökülmesi sonrasında yumurtalıkların önce yüzeyine sonrasında yumurtalıkların içine doğru ilerleyerek burada birikerek çikolata kistlerine neden olur.

Çikolata kistleri; şiddetli adet dönemi ağrılarına ve kısırlığa neden olabilmektedir. Bunun dışında yumurtalık rezervlerinin azalmasına yol açmaktadır.

5) Dermoid Kistler

Dermoid kistler içinde saç, kıl, diş, kemik gibi yapıların olduğu iyi huylu yumurtalık kistleridir. Bu kistler kadınlarda kasık ağrılarına neden olabilmektedir. İçinde bulunan hücrelerin kötü huylu yumurtalık tümörüne dönüşme riski düşük de olsa vardır.

6) Yumurtalık apsesi

Yumurtalıklarda gelişen enfeksiyonlar zamanında yeterli tedavi edilmediğinde apseye dönüşebilmektedir. Yumurtalık apseleri iltihaplı bir sıvı içeriğine sahiptir.

7) Kötü Huylu Yumurtalık Kistleri

Kötü huylu over kistleri yumurtalık kanserine yol açmaktadır. Yumurtalık kanseri yumurtalığı oluşturan farklı hücrelerden kaynaklanabilmektedir. Bu hücrelerin kontrolsüz çoğalması overlerde ciddi boyutlara ulaşan kistlere neden olmaktadır ve bunun sonucunda yumurtalık kanserleri ortaya çıkmaktadır.

Yumurtalık Kisti Nasıl Anlaşılır?

Yumurtalık kistleri, ilk olarak jinekolojik muayeneyle anlaşılır. Muayenede yumurtalık büyümesine bağlı olarak ele gelen kitle varsa ultrason değerlendirmesi yapılır. Ultrason değerlendirmesiyle yumurtalık kistleri kolaylıkla anlaşılır ve tanısı konulur. Ultrason değerlendirmesinde; overdeki kistlerin boyutları, yumurtalık kistinin özellikleri ve tipi saptanabilmektedir.

Ultrasonda kompleks bir yumurtalık kisti tespit edildiğinde daha detaylı inceleme için MR çekilmelidir ve kistin iyi huylu olup olmadığı MR ile değerlendirilir.

Evlenmemiş bakire kadınlarda ultrason karından yapılmalıdır ve yumurtalık kistlerinin tanısı bekar kadınlarda bu şekilde rahatlıkla konabilmektedir.

Hangi Kistler Tehlikelidir?

Hangi yumurtalık kistlerinin tehlikeli olduğunu anlayabilmek için ultrason, MR gibi görüntüleme yöntemleri ve kan testleri (tümör belirteçleri) kullanılmaktadır. Yumurtalık kistleri ilk olarak ultrasonla değerlendirilmelidir ve sonrasında kanda tümör belirteçleri bakılmalıdır.

Ultrason incelemesinde, kist boyutları büyük olan, kist sınırları düzensiz olan, karında sıvı birikimine neden olan, içinde solid yapıların olduğu ve her iki yumurtalığı birden tutan over kistlerinin kötü huylu, tehlikeli kistler olabileceği düşünülmektedir.

Tümör belirteçleri yüksek çıkan yumurtalık kistleri tehlikeli olabilmektedir ve mutlaka MR ile detaylı olarak araştırılmalıdır.

Yumurtalık Kisti Belirtileri Nelerdir?

Yumurtalık kisti belirtileri sıklıkla kasık ağrısı, karın bölgesinde ağrı ve karnın alt bölgesinde belirsiz bir bası hissidir.

Çikolata kistleri (Endometrioma); adet dönemlerinde ciddi kasık ve karın ağrısına, cinsel ilişki sırasında ağrıya neden olmaktadır.

Kistler yırtıldığında şiddetli kasık ve karın ağrısına yol açmaktadır. Yumurtalıklarda enfeksiyona bağlı gelişen apseler; ateşi bulantı-kusma ve ağrıya neden olur.

Sol Yumurtalık Kisti Belirtileri

Sol yumurtalıkta özellikle gelişen bir kist bulunmamaktadır. Yumurtalık kistleri sağ veya sol yumurtalıkta görülebilmektedir. Yumurtalık kistlerine bağlı belirtiler sağ veya sol yumurtalıkta ortaya çıkan kistlerin farklı bir belirtisi yoktur. Sol yumurtalık kistlerinde; sol kasık ağrısı, sol tarafta baskı ve bası hissi en sık görülen belirtilerdir.

Sağ Yumurtalık Kisti Belirtileri

Sol yumurtalıkta olduğu gibi sağ yumurtalığa özel ortaya çıkan bir yumurtalık kisti tipi yoktur. Sağ yumurtalık kistleri sol yumurtalıkta olduğu gibi benzer şikayetlere neden olmaktadır. Sadece sağ yumurtalıklarda apse gelişme riski daha fazladır; çünkü apandisitten kaynaklı enfeksiyonlar sağ yumurtalığı daha sık etkilemektedir. Apandisit sağ alt karın bölgesinde bulunduğu için sağ yumurtalık enfeksiyonları daha sık gelişebilmektedir.

Yumurtalık Kisti Ne Zaman Ağrı Yapar?

Yumurtalıklarda kist çok büyüdüğünde, yırtıldığında bir diğer deyişle çatladığında ciddi ağrı yapar.

Overde kist boyutları arttığında, kistin cidarı gerilmeye başlar ve bu durum ağrıya yol açar.

Yumurtalıkta apse geliştiğinde sol veya sağ kasık ağrısına yol açar, yumurtalıktaki apse içeriği karın boşluğuna aktığında (apsenin yırtılması sonucu) şiddetli yaygın karın ağrısına sebebiyet vermektedir.

Yumurtalık kistleri içinde en sık ağrı problemine yol açan kistler çikolata kistleridir. Çikolata kisti hastalığı olan kadınlarda, adet döneminde veya adet dönemi dışındaki zamanlarda da kasık ağrısı ortaya çıkmaktadır.

Overlerde kist varlığı yumurtalıkların kendi etrafında dönerek (over torsiyonu) yumurtalıkların kanlanmasının bozulmasına ve ani başlayan şiddetli ağrılara neden olmaktadır.

İlerlemiş yumurtalık kanserlerinde; yumurtalıkların aşırı büyümesi veya karında sıvı birikimine bağlı olarak karında gerginlik, şişkinlik ve ağrı ortaya çıkar.

Yumurtalık Kisti Ara Kanama Yapar mı?

Hormon sentezleyen yumurtalık kistleri ara kanama yapar. En sık ara kanamaya neden olan yumurtalık kistleri fonksiyonel yumurtalık kistleridir. Çünkü fonksiyonel yumurtalık kistleri hormon sentezlemeye devam eder, bu hormon sentezine bağlı olarak rahim iç zarında düzensiz büyüme ve dökülme görülür. rahim iç zarındaki düzensiz gelişim ara kanamaya neden olur.

Yumurtalık kanser tiplerinden bir kısmı östrojen hormonu sentezlemektedir, vücutta artmış östrojen hormonu rahim iç zarının gelişimini olumsuz etkileyerek ara kanamaya neden olur.

Yumurtalık Kisti Tedavisi

Yumurtalık kistlerinin tedavisi kistin tipine göre farklılık göstermektedir. kadınlarda en sık görülen fonksiyonel yumurtalık kistleri basit kistlerdir ve çoğu zaman herhangi bir tedavi verilmeden kendiliğinden geçer.

Şiddetli ağrıya neden olan yumurtalık kistlerinin ameliyatla çıkarılması gerekmektedir. ancak ameliyat kararını vermeden önce ağrıya neden olabilecek diğer nedenler detaylı olarak araştırılmalıdır.

Yumurtalık apseleri öncelikle antibiyotik tedavisi ile tedavi edilir, eğer antibiyotik tedavisine rağmen apse boyutlarında ve şikayetlerde azalma görülmezse ameliyatla apse içerikleri boşaltılır, temizlenir.

Çikolata kistlerinde en sık şikayet adet dönemindeki ağrılardır. Ağrı şikayeti için ilk olarak ilaç tedavisi uygulanmaktadır. Eğer çikolata kistlerine bağlı ağrı şikayeti ilaç tedavisine cevap vermiyorsa ve ağrı şikayeti çok şiddetliyse ameliyat son çare olarak düşünülmelidir.

Çünkü çikolata kistleri için yapılan ameliyatlarda yumurtalık rezervi, kistin ameliyatla çıkarılmasına bağlı olarak ciddi şekilde azalabilmektedir.

Kötü huylu olma şüphesi olan yumurtalık kistleri ameliyatla çıkarılmalı ve patolojik olarak bu kistler değerlendirilmelidir. Bir yumurtalık kistinin, yumurtalık kanseri olup olmadığını ancak ameliyatla çıkarılan kistin patolojik incelemesiyle anlayabilmekteyiz.

Yumurtalık Kisti Kaç Cm Olunca Alınır? Yumurtalık Kisti Kaç Cm Olunca Tehlikelidir?

Son zamanlarda yapılan çalışmaların sonuçları; yumurtalık kisti boyutlarına göre ameliyat kararı verilemeyeceği yönündedir. Kadın yaşı, yumurtalık kistlerinde ameliyat kararında önemli bir faktördür.

Önceki yıllarda üreme çağındaki kadınlarda yumurtalık kisti büyüklüğüne göre ameliyat kararı için 5 cm kist, 6 cm kist, veya 7 cm yumurtalık kistinden daha büyük kistlerin ameliyat edilmesi gerektiğini belirten görüşler vardı.

Son yıllarda üreme çağındaki kadınlarda genellikle overde kist boyutları 10 cm’den büyükse kötü huylu olma riski nedeniyle ameliyatla alınırken, menopoz dönemindeki kadınlarda ise yumurtalık kisti kaç cm olursa olsun kisti ameliyatla çıkartmak gerekebilmektedir.

Ayrıca 10 cm’den büyük yumurtalık kistleri; kistin yırtılması, yumurtalığın kendi etrafında dönerek kan akımının bozulması gibi tehlikeli durumlara neden olabilir.

Yumurtalık Kisti Ameliyatı

Yumurtalık kisti ameliyatı şiddetli ağrı, yumurtalık kistinin yırtılmasına bağlı kanama, yumurtalığın kendi etrafında dönmesine bağlı gelişen over torsiyonu ve en önemlisi over kistinin kötü huylu olma riski nedeniyle yapılmaktadır.

Kist ameliyatı; açık veya kapalı (laparoskopik) olarak yapılabilmektedir. Yumurtalık kisti ameliyatında amaç; yumurtalığa zarar vermeden kisti yumurtalık dokusundan ayırarak içeriğini karın içine dökmeden çıkarmaktır. Kapalı (Laparoskopik) yumurtalık kisti ameliyatlarından sonra hastalar bir sonraki gün taburcu edilmektedir. bu nedenle eğer şartlar uygunsa ilk olarak kapalı (laparoskopik) ameliyat tipi tercih edilmektedir. Laparoskopik yumurtalık kisti ameliyatı olanların yorumları arasında en öne çıkan durum ağrı şikayetinin daha az olmasıdır.

Yumurtalık Kisti Patlarsa Ne Olur?

Yumurtalık kistlerinin duvarının yırtılmasına halk arasında “Yumurtalık kisti patlaması” denilmektedir. Yumurtalık kistlerinin yırtılması sonucu kist içeriği karın içine dökülmektedir. Basit yumurtalık kistlerinin içinde sadece sıvı vardır ve bu sıvının karın içine dökülmesi ağrı şikayetine neden olmaktadır. Ayrıca bu kistlerin yırtılması sonrasında kanama olabilmektedir, bu kanama yoğun olursa hastanın genel durumunun bozulmasına neden olabilir ve kanamayı durdurmak için ameliyat gerekir.

Çikolata kistlerinin patlaması bir diğer deyişle yırtılmasına bağlı olarak yoğun kist içeriğinin karın içine dökülmesi şiddetli ağrıya ve karın içinde ciddi yapışıklıklara neden olmaktadır.

Yumurtalık apselerinin veya dermoid kistlerin yırtılması sonrası kist içindeki iltihaplı sıvının açığa çıkması yaygın karın ağrısı, ateş, bulantı-kusmaya yol açar ve hastanede yakın takip gerektirir.

Yumurtalık Kisti Nasıl Küçülür? Yumurtalık Kisti Nasıl Geçer?

Fonksiyonel yumurtalık kisti (folikül kisti) kendiliğinden zamanla küçülür ve geçer. Yumurtalık apseleri etkili antibiyotik tedavisiyle küçülmektedir. Çikolata kistleri baskılayıcı hormon tedavileriyle küçülür ancak bu tedaviler her zaman başarılı olmayabilir. Kistlerin yok olması için uygulanan bazı bitkisel ilaçların sağlık açısından ciddi riskleri vardır, bu tarz tedavilerin uygulaması önerilmemektedir.

Kist Ağrısına Ne İyi Gelir?

Kist ağrısına ağrı kesici ilaçlar iyi gelir ve ağrı şikayetini azaltır. Çikolata kistlerine bağlı gelişen ağrı şikayeti progesteron içeren ilaçlar ve ağrı kesicilerle tedavi edilmektedir. Yumurtalık kisti ağrısına iyi gelen bitkisel tedavilerle ilgili bilimsel kanıt yoktur, bu nedenle kist ağrısı için bitkisel tedavilerin kullanılması önerilmemektedir.

Yumurtalık Kisti İle İlgili Sıkça Sorulan Sorular

Rahimde kist olur mu? Rahim kisti belirtileri nelerdir?

Öncelikle şunu belirtmek gerekir ki “rahimde kist olmaz”. Bu yanlış bir bilgidir. Kadınlarda kistik oluşumlar yumurtalıklarda ortaya çıkmaktadır.

Yumurtalıklarda 2 cm kist, 4 cm kist önemli midir?

Yumurtalıklarda görülen 2-4 cm ölçülerindeki anekoik kistler çok büyük oranda çatlamamış veya çatlamak üzere olan foliküllerdir. Ultrason değerlendirilmesinde bu kistlerin içinde solid yapılar yoksa, kompleks yapıda değillerse 2 cm yumurtalık kisti 1-2 ay içinde kendiliğinden kaybolacaktır.

Bekarlarda yumurtalık kisti tedavisi nasıl olmalıdır?

Bekar kadınlarda yumurtalık kistlerinin yönetimi ve tedavisi farklıdır. Çocuk sahibi olmayan bekar kadınlarda yumurtalık kistlerinin kötü huylu olma riski yoksa sadece takip edilmelidir. Tümör marker sonuçları normal olan, ultrason ve MR değerlendirmesinde kötü huylu yumurtalık kisti özellikleri olmayan bekar kadınlarda yumurtalık kistleri ameliyatla çıkarılmamalıdır, çünkü ameliyat yumurtalık rezervine ciddi zarar verebilmektedir.

Yumurtalık kistinin zararları

Yumurtalık kistlerinden özellikle çikolata kistlerinin yumurtalık rezervi üzerine zararlı etkileri bulunmaktadır, zamanla yumurta sayısında azalmaya neden olur. Dermoid kistler içerikleri nedeniyle yoğunluğu düşük kistler olduğu için yumurtalıkların kendi etrafında dönmesine ve yumurtalıkların kanlanmasının bozulmasına yol açar. Kist kanaması; yumurtalık kistleri çatladığında görülebilmektedir ve ciddi kanamalara yol açmaktadır.