Mikrobesinler olarak tanımlanan ancak vücudumuzda çok önemli fonksiyonların kusursuz devamını sağlayan “vitamin ve minerallerin” eksikliği sağlığımız açısından ciddi problemlere yol açmaktadır. Hamilelik döneminizde hem sizin hem de bebeğiniz için vitamin ve mineraller çok önemli bir yer tutmaktadır.

        Gebeliğin başlamasıyla beraber anne adaylarının en çok araştırdıkları konulardan biri de multivitamin ilaçlardır.

• Hangi vitaminleri almalıyım?
• Bu vitaminlere ne zaman başlamalıyım?
• Almam gereken vitaminlerin dozu ne olmalı?
• Hangi multivitamin markası daha iyi?

gibi birçok sorunun Hamilelik döneminizde multivitaminlerle ilgili olarak aklınıza bir çok sorunun geldiğini ve bunlar için gerekli araştırmalara girdiğinizi tahmin edebiliyorum.               

        Hamilelikte vitamin ve minerallerle ilgili tüm merak edilenleri detaylarıyla anlatmaya başlayalım.

Multivitamin ve mineraller nelerdir? Gebelikte günlük alınması gereken dozlar nedir?

        Hamilelik döneminde diyetle almanız gereken vitamin ve mineral miktarları aşağıda belirtildiği gibidir.

• 1,5 mg thiamine (B1 vitamini)
• 1,5 mg riboflavin (B2 vitamini)
• 18 mg niasin (B3 vitamini)
• 400 mikrogram (mcg)  folik asit (B9 vitamini)
• 2,6 mcg  vitamin B12
• 80-85 mg of C vitamini
• 600 IU D vitamini
• 1000 milligram (mg) kalsiyum
• 15 mg E vitamini
• 12 mg çinko
• 30 mg demir.
• 220 mcg iyot
• 60 mcg selenyum

         Bu noktada şunu vurgulamak gerekiyor “belirtilen dozlardan fazla vitamin ve mineral alınması sizin ve bebeğiniz için tehlikeli olabilir”.

Özellikle potansiyel olarak toksik etkisi bulunan vitamin ve mineraller hangileridir?

        “A, B6, C, D” vitaminleri ve “demir, çinko, selenyum” gibi mineraller fazla alındığında ciddi sağlık sorunlarına ve bebeğinizde anomali gelişimine neden olabilmektedir.

         Bu konuda anne adaylarının bilinçli olması gerekiyor. Diyetle ve takviye edici multivitamin tabletlerle aldığınız toplam günlük vitamin düzeylerinin düzenlenmesi gerekmektedir.

         Hamilelik döneminde özellikle A vitamini günlük 10.000 IU ‘den fazla alındığında bebekte ciddi anomalilere, sakatlıklara neden olabilmektedir.

Hamilelik döneminde mutlaka multivitamin ve mineral içeren ilaçları kullanmak gerekiyor mu?

        Aslında gebelikte temel olarak almanız gereken, yeterli alınmadığında takdirde annede ve özellikle bebekte probleme yol açabileceği çalışmalarca kanıtlanmış 4 temel vitamin ve mineral var. Bunlar

• Folik asit (400-800 mcg)
• D vitamini (600 IU)
• Demir (30 mg)
• İyot (yaklaşık 220 mcg iyot almak gerekiyor)

        Bu vitamin ve mineralleri,  işi şansa bırakmadan, takviye edici ilaçlarla, günlük bildirilmiş dozların alınması öneriliyor.Çünkü bu vitamin ve minerallerin eksikliği durumunda özellikle bebeğiniz için ciddi riskli durumlar ortaya çıkabiliyor.

        Bu olası riskli durumlar nelerdir, kısaca özetleyelim;

I) “Folik asit eksikliği” nöral tüp defekti dediğimiz bebeğin omurga kısmında ve sinir sisteminde ciddi problemlere neden olmaktadır.

II) “D vitamini eksikliği”, erken doğum ve gebelik zehirlenmesi dediğimiz PE riskini arttırabilmektedir.

III) “Demir eksikliği anemisinde”; bebekte gelişme geriliği veya erken doğum riski artmaktadır.

IV) “İyot”; annenin ve bir süre sonra da bebeğin yeterli tiroid hormonunu sentezleyebilmesi için iyot gerekmektedir. Eksikliğinde hipotiroidi dediğimiz anne ve bebek sağlığını olumsuz etkileyen durumlara neden olmaktadır. İyot, özellikle bebeğin santral sinir sistemi ve beyin gelişiminde kritik role sahiptir.

         “Yeterli ve dengeli beslenen kadınlarda diğer vitamin ve minerallerin eksikliğini ve bunlara bağlı gebelik problemlerini beklemiyoruz”.

          Tüm besin gruplarını yeterli miktarda tüketiyorsanız, “folik asit, D vitamini, demir ve iyot” takviyesini yapmak yeterli oluyor; çünkü diğer vitamin ve mineralleri zaten besinlerden almış olacaksınız.

          Hamileliklerinde “diğer vitamin ve mineral eksikliğini” yaşaması muhtemel riskli gruplar;

• Yetersiz ve dengesiz beslenen kadınlar
• Belirli gıdaları özellikle tüketmeyen kadınlar örneğin vegan veya vejeteryan beslenen kadınlar
• Adölesan dönemde gebe kalmış kadınlar
• Çoğul gebeliği olan kadınlardır.

Bu özel durumlara sahip olan kadınların gebelikleri döneminde multivitamin ve mineral desteği almaları gerekmektedir.

Hamilelik döneminde günlük almanız gereken folik asit dozu her gebe için aynı mıdır?

Cevap: Hayır!!!

Nöral tüp defekti (NTD) gelişimini önlemek için;

• NTD’i olan çocuk doğurma öykünüz yoksa  günlük 400 mcg
• NTD’i olan çocuk doğurmuşsanız günlük 4 mg

folik asit desteği almanız gerekmektedir.

        Sadece besin kaynakları tek başına yeterli olmadığından tüm gebelere folik asit desteği verilmelidir. Amerika ve Avrupa ülkelerinde yapılmış çalışmalarda yetişkin bir kadının diyetle aldığı folat miktarının yaklaşık 200-300 mcg olduğu bildirilmiştir.

        Bu çalışma sonuçlarından da anlaşılacağı gibi diyetle alınan folat miktar, günlük alınması gereken folik asit düzeyinin altında kalmaktadır.

Gebelik öncesinde uzun süreli ve sonrasında da gebelik boyunca folik asit kullanımı  herhangi bir problem yaratır mı?

        Bu sorunun aklınıza gelmesi çok doğal; çünkü ne zaman gebe kalacağınızı bilemediğiniz için folik asiti aylarca kullanmak zorunda kalabiliyorsunuz.

       Folik asitin uzun süre kullanımına bağlı olarak anne veya bebekte herhangi olumsuz bir duruma rastlanmamıştır.

Folik asit içeriği bakımından zengin besinler hangileridir?

• Kuruyemişlerden; ayçiçeği çekirdeği, yer fıstığı, ceviz, fındık,
• Sebze ve meyvelerden; ıspanak, marul, brokoli, portakal,
• Baklagillerden; börülce, mercimek, bezelye

folik asitten zengin besinlerdir. Bu besinleri gebeliğiniz döneminde güvenle tüketilebilirsiniz.

Hamilelik döneminde neden demir desteği almak gerekiyor?

        Gebelik döneminde toplam günlük almanız gereken demir miktarı yaklaşık olarak 27-30 mg’dır. Ülkemizde yapılmış çalışmalarda; normal günlük diyetimizle yaklaşık olarak aldığımız demir miktarı ortalama 10-15 mg olarak bulunmuştur.

        Gördüğümüz gibi gebelik döneminde almamız gereken günlük demir miktarını rutin tükettiğimiz besinlerle karşılayamıyoruz. “Bu nedenle gebeliğimizde mutlaka demir desteği almanız gerekmektedir.”

Hamilelik döneminde demir takviyesine ne zaman başlanmalı?

       Demir gereksinimi gebeliğin ilk 4 ayında hafif olduğundan dolayı bu dönemde demir desteği zorunlu değildir. Gebeliğin ilk 3 aylık döneminde demir takviyesinin verilmemesi gebeliğin bu döneminde karşımıza çıkan can sıkıcı bulantı-kusma şikayetlerini de arttırmamış olacaktır.

        Demir desteğine gebeliğin 14.haftasından sonra başlamak gerekiyor.Ancak demir eksikliği anemisi olan kadınlarda gebeliğin başında demir takviyesine başlanmaktadır.

Hamilelik döneminde iyot desteği ne zaman ve neden başlanmalı?

        Gebelikte iyot desteğine gebeliğin başında başlanmalıdır. Çünkü; iyot, tiroid hormonunun sentezinde olmazsa olmaz mineraldir.

“Önerilen günlük iyot alımı 220 mikrogramdır”.

İyot desteği neden önemli?

Gebelik sırasında iyot ihtiyacı;

• böbreklerinizden iyot atılımının gebeliğe bağlı olarak artması
• bebeğinizin iyot gereksinimini sizin vücudunuzdan sağlaması

nedeniyle artmaktadır.

        Yeterli iyot takviyesi yapılmadığında, vücudunuzun tiroid hormon sentezi aksayacak ve yeterli tiroid hormonu üretilemeyecektir.

        Gebelik döneminde hipotiroidi (tiroid hormon azlığı) bebeğinizin nörolojik ve bilişsel gelişiminde problemlerin ortaya çıkmasına neden olan çok ciddi bir durumdur. Bu nedenle gebelik dönemindeki yeterli iyot alımı çok ciddi öneme sahiptir.

Hamilelik döneminde B12 vitaminin önemi nedir?

Gebelikte B12 vitamini eksikliğinde bebeğinizde nöral tüp defekti gelişme riski yaklaşık olarak 5 kat artmaktadır. Sadece nöral tüp defekti riskindeki bu artış bile gebelikte B12 vitamininin önemi ortaya koymaktadır.

Hamilelik döneminde B12 vitamin desteği gerekiyor mu?

        Gebelikte alınması gereken günlük B12 vitamini yaklaşık olarak 2,6 mikrogramdır. B12 vitamini özellikle hayvansal gıdalarda bol miktarda bulunmaktadır.

        Dengeli ve yeterli beslenen kadınlarda diyetle ortalama alınan günlük B12 vitamini 3-4 mcg olduğu hem ülkemizde hem de Avrupa’da yapılmış çalışmalarda gösterilmiştir. Bu çalışmaların sonucuna göre yeterli ve dengeli beslenen gebelerde B12 vitamin desteği gerekmiyor.

Kimler hamilelik döneminde B12 vitamin desteği almalıdır?

• Mide hastalıkları olan gebeler (pernisiyöz anemi)
• Çölyak veya Crohn hastalığı olan gebeler
• Mide asidini azaltan ilaçları uzun süre kullanan kadınlar
• Vegan veya vejeteryan beslenen kadınlar

Besinlerle alınan B12 vitamininin emilimini azaltan hastalıları olan kadınlar veya et ve et ürünlerini tüketmeyen vegan/vejeteryan beslenen gebelerde B12 vitamin eksikliği görülme riski çok yüksektir.

Bu nedenle bu özelliklere sahip gebelerin hepsi mutlaka dışardan B12 vitamin desteği almalıdır.

Hamilelik döneminde D vitamininin önemi nedir?

        Gebelik döneminde D vitamini eksikliğinde bebeğinizin özellikle iskelet sisteminin gelişiminde ciddi problemler ortaya çıkabiliyor.

“Nedir bu problemler?”

• Bebeğin kemik gelişiminde anormallikler
• Konjenital raşitizm
• Yenidoğan kırıkları

        Bununla beraber yapılmış bazı çalışmalarda D vitamini kullanan gebelerde, gebelik zehirlenmesi (preeklampsi), gebelik şekeri, erken doğum riskinin daha az görüldüğü bildirilmiştir.

Hamilelik döneminde neden D vitamini desteği almak gerekir?

        18-65 yaş arası kadınların günlük alması gereken D vitamini 400 IU olmalıdır. Gebelik döneminde ise günlük 600 IU D vitamini alınması gerekiyor.

D vitaminini genel olarak iki yolla elde ediyoruz;

• güneş ışınlarına (ultraviole ışınlar) maruz kalınması sonucu derimizde D vitamini sentezlenmesiyle
• ikinci yol tükettiğimiz besinlerden aldığımız D vitamini

Ancak şunu biliyoruz ki yeterli güneş ışığı temasımızın olmaması ve besin yoluyla aldığımız D vitamini miktarının az olması nedeniyle ülkemizde D vitamini eksikliği çok sık karşılaştığımız bir durum.

        Ülkemizde besinlerle günlük alınan D vitamini miktarını araştıran bir çalışma ne yazık ki yok; ancak Avrupa ve Amerika’da yapılmış çalışmalarda günlük ortalama 200 IU D vitamini alındığı bildirilmiştir.

        200 IU D vitamininin, günlük alınması gereken miktarın çok altında olması nedeniyle gebelik döneminde mutlaka D vitamini desteği almanız gerekiyor.

        Ayrıca şunu vurgulamak gerekiyor; D vitamini eksikliği saptandığında doktorunuzun belirleyeceği daha yüksek doz D vitamini kullanmanız gerekecek.